Geen zebrapad? Dan schilderen we er zelf één!

Soms krijgen wij te maken met bijzondere, of verbazingwekkende situaties op het gebied van Wettelijke Aansprakelijkheid (WA). U zult er versteld van staan hoe vaak het voorkomt dat mensen op eigen initiatief aan de slag gaan met het inrichten of aanpassen van de openbare ruimte. Burgers constateren in hun ogen een probleem en verhelpen dit probleem vervolgens met een zelfbedachte oplossing. Bijvoorbeeld wanneer men vindt dat men niet snel (genoeg) gehoor vindt bij de gemeente. Soms is er zelfs sprake van geen enkel contact met de gemeente en speelt men simpelweg voor eigen rechter of ontwikkelt zich een ietwat bijzondere vorm van burgerinitiatief: de openbare ruimte is toch immers van en voor iedereen? De veilige leefomgeving kan onbedoeld in het geding komen, met alle gevolgen van dien voor gemeenten.

Wettelijke aansprakelijkheid (WA) is een lastig onderwerp en gemeenten krijgen daar geregeld mee te maken, soms in bijzondere omstandigheden of situaties. WA is een specifiek en specialistisch vakgebied dat vaak veel vragen oproept. Wie is bijvoorbeeld aansprakelijk voor een schade veroorzaakt aan de openbare ruimte en/of geleden schade door een of meerdere weggebruikers? Is er sprake van kwalitatieve aansprakelijkheid (of ‘risicoaansprakelijkheid’), of betreft het aansprakelijkheid uit een onrechtmatige daad? Een recent voorbeeld uit onze praktijk laat zien hoe het zit met deze twee vormen van WA en wat het verschil is.

Burger neemt verfkwast ter hand en schildert een zebrapad op de openbare weg
Een gemeente wordt meerdere keren telefonisch benaderd door inwoners met de mededeling dat een bepaald zebrapad zeer glad is bij regen. Het blijkt hierbij steeds om hetzelfde zebrapad te gaan. Er worden door het klantcontactcentrum van de gemeente wel notities gemaakt, maar er wordt geen verdere actie ondernomen. Ook gaat niemand van de gemeente, ondanks herhaaldelijke meldingen, eens een kijkje nemen bij het zebrapad.

Vervolgens ontvangt de gemeente een aansprakelijkstelling van een mevrouw die met haar fiets ten val is gekomen op dit zebrapad en schade heeft geleden door de val. Pas na dit incident besluit de gemeente om poolshoogte te gaan nemen en komt tot de ontdekking dat het een zebrapad is dat niet door de gemeente is aangelegd. Het betreft een zebrapad dat met behulp van bouwmarktverf op de openbare weg is geschilderd. Deze verf is niet bedoeld voor het aanbrengen van professionele wegmarkeringen en wordt bij nat weer spiegelglad.

Wie is (wettelijk) aansprakelijk? De ‘schilder’ of gemeente?

De gemeente probeert te achterhalen wie de persoon is die het zebrapad eigenhandig heeft gemaakt en doet buurtonderzoek. Men heeft wel een vermoeden, omdat een zekere burger al een aantal keren het verzoek bij de gemeente heeft neergelegd om ter plaatse een zebrapad aan te leggen. De betreffende burger wordt aangesproken door de gemeente, maar ontkent het zebrapad aangelegd te hebben. Ook zijn er geen getuigen. Er bestaan –dus- wel vermoedens wie het gedaan kan hebben, maar wettig en overtuigend bewijs (WOB) bewijs ontbreekt. Er is dus wel een onrechtmatige daad gepleegd, maar het kan niet bewezen worden wie die heeft gepleegd. Bij artikel 6:162 BW (onrechtmatige daad) rust de bewijsopdracht immers op de schouders van de partij die van mening is dat een andere partij iets gedaan of nagelaten heeft waardoor er schade is ontstaan. Een vermoeden van schuld is onvoldoende: ‘wie eist, bewijst’ immers.

Het illegale zebrapad is deel gaan uitmaken van de openbare weg en daarmee is de gemeente automatisch eigenaar geworden van dit zebrapad; ook al heeft de gemeente het zebrapad niet zelf aangelegd. Doordat de gemeente niet tijdig heeft geanticipeerd op de eerste meldingen van burgers, heeft deze diens zorgplicht geschonden. De gemeente is verantwoordelijk voor een prettige en veilige buitenruimte, zodat weggebruikers onbezorgd kunnen deelnemen aan het verkeer. Als een weg een gevaar oplevert en dat gevaar verwezenlijkt zich, is de gemeente op grond van artikel 6:174 BW (kwalitatief) aansprakelijk in diens hoedanigheid van wegbeheerder. Kwalitatieve aansprakelijkheid (of ‘risicoaansprakelijkheid’) is een aansprakelijkheid die niet gebaseerd is op schuld of verwijtbaarheid, maar op een bepaalde hoedanigheid en in dit geval is de gemeente aansprakelijk in diens hoedanigheid van wegbeheerder. Nu de gemeente diens zorgplicht heeft geschonden, is de gemeente aansprakelijk te achten voor de schade die de mevrouw heeft geleden die op het zebrapad is uitgegleden.

Conclusie: Wanneer de gemeente direct actie had ondernomen na de eerste melding, had de gemeente toen reeds voorzorgsmaatregelen kunnen/moeten treffen. Had de gemeente meteen actie ondernomen, had het ongeval niet plaatsgevonden.

Hoe kunt u de kans op een aansprakelijkstelling beperken?
NODR adviseert gemeenten om signalen van burgers altijd serieus te nemen. Onderneem meteen actie wanneer u een melding ontvangt dat er iets niet in de haak is. Zorg ervoor dat meldingen altijd bij de juiste persoon in uw organisatie terechtkomen voor een adequate afhandeling. Hiermee verkleint u de kans dat u onnodig schadeplichtig bent. Schakel eventueel de hulp in van een gespecialiseerde onafhankelijke partij voor hulp en advies. Elke situatie is anders en vraagt om een doortastende aanpak op maat.

NODR Advies strippenkaart
Heeft u behoefte aan juridisch advies met betrekking tot wettelijke aansprakelijkheid? Maak gebruik van de NODR Advies Strippenkaart, een professionele helpdesk die snel en zorgeloos ingezet kan worden voor uw aansprakelijkheidsvraagstukken zonder administratieve omslachtigheid. U koopt vooraf een aantal uren aan ondersteuning in. De voordelen op een rij:

1. Profiteren van hoogwaardige kennis van wettelijke bepalingen en jurisprudentie
2. Eenvoudig, efficiënt en laagdrempelig
3. Inzetbaar op ieder gewenst moment
4. Iedere strip is 15 minuten advies waard
5. Binnen 5 werkdagen antwoord op uw vraag
6. Onbeperkt geldig
7. Transparante kosten
8. Géén contractuele verplichting

Wilt u meer weten over wat NODR voor uw gemeente kan betekenen? Of wilt u graag gebruikmaken van de Advies Strippenkaart? Neem contact op met Jacquelien Kok – Swartjes.